TRAI SÔNG

                                                                          TRAI SÔNG

 Tên khác: Bạng, Trai điệp, Trai điệp văn quán, Đại hà bạng, Trân châu mẫu.

 Tên khoa học: Cristaria herculea Middendorff (Trai cánh dày), Cristaria bialata Lea (Trai cánh mỏng), Cristaria plicata Leach, Dipsas bialatus Fischer et Dautzenberg, Dipsas plicatus Dautzenberg et Fischer, Sinanodonta jourdyi Morlet, Anodonta jourdyi Morlet, Anodonta woodiana Lea, Anodonta chinensis Swan Mussel, Sinohyriopsis cumingii Lea (Trai điệp), Hyriopsis cumingii Haas, Hyriopsis goliath Rolle, họ Trai cánh (Unionidae). Các loại trai này có hồ, ao, sông, suối ở nhiều tỉnh nước ta, được nuôi làm thực phẩm.

 Mô tả: Có nhiều loài Trai với kích thước, hình dạng khác nhau. Các loài Trai cánh cỡ lớn, vỏ dày hình trứng dài, nhọn đầu. Cạnh trước và cạnh bụng cong đều. Mặt ngoài vỏ màu nâu đen, các đường sinh trưởng thô, xà cừ màu trắng, ánh hồng có ngũ sắc (C. herculea). Loài (C. bialata) vỏ mỏng hình elip dài. Chiều dài có thể tới 23-25 cm. Vùng đỉnh vỏ thấp, vỏ trai dẹp, cạnh trước tròn đều, cạnh bụng thẳng ngang, hơi lõm ở khoảng giữa, cạnh sau gần tròn. Mặt ngoài vỏ nhẵn, xà cừ màu trắng, hơi hồng, ánh ngũ sắc. Trai điệp có cơ thể dài tới 25cm, vỏ dày, mặt ngoài đen nâu, mặt trong có lớp xà cừ màu trắng hồng hoặc da đồng, phần cánh và đuôi có ánh vàng. Vùng đỉnh vỏ thấp, có nhiều nếp nhăn đồng tâm.

Bộ phận dùng: Thịt (Bạng nhục), Nước tiết của trai (Bạng lệ), Vỏ (Trân châu mẫu), Bột vỏ (Bạng phấn), đốt cho đỏ, tán bột dùng.

Thành phần hóa học: Thịt giàu protid, chất khoáng (kẽm)... Vỏ thành phần chính CaCO3

 Công dụng: Vỏ trai có vị ngọt, mặn, tính hàn, không độc, chỉ khát, trừ nhiệt. Vỏ trai cánh có công hiệu trấn tâm an thần, thanh can sáng mắt, tiêu màng che mắt, dùng trị mất ngủ, tim hồi hộp, tâm thần không an, và đau mắt đỏ. Thịt Trai vị ngọt bổ âm, thanh nhiệt, dùng cho trẻ hay ra mồ hôi trộm, chậm lớn, phụ nữ băng huyết, khí hư, là thực phẩm rất tốt cho phụ nữ cho con bú, bệnh nhân bị trĩ lòi dom, chảy máu. Thịt trai có tác dụng tăng cường khả năng sinh dục của nam giới.

 Cách dùng, liều lượng: Ngày dùng 400-800g thịt trai dạng thực phẩm, 0,3-1g bột vỏ dạng hoàn, tán, thuốc sắc.

2. Chữa âm huyết hư tổn: Thịt trai 750g, Thịt lợn ba chỉ 125g, thái miếng nhỏ. Nấu thịt trai cùng với nước cho sôi, vớt bỏ bọt, cho thịt lợn vào. Thêm gia vị, ăn nóng.

3. Thuốc bổ âm, chữa ra mồ hôi trộm: Trai làm sạch, luộc lên lấy nước nấu cháo. Thịt trai thái nhỏ, cho vào cháo, thêm gia vị, ăn nóng.

4. Chữa hoa mắt, mờ mắt do can hư: Trân châu mẫu, Thục địa mỗi vị 16g, Sơn thù du 8g, Mẫu đơn bì, Hoài sơn, Bạch linh, Trạch tả, Câu kỷ tử mỗi vị 6g. Sắc uống ngày 1 thang, uống liền 3-4 tuần.

5. Chữa đau mắt đỏ, đau đầu hoa mắt: Trân châu mẫu, Hạn liên thảo (Cỏ nhọ nồi), Nữ trinh tử, đồng lượng 10-12g, sắc uống ngày 1 thang, chia 2 lần vào trước bữa ăn tối và sáng.

6. Chữa mất ngủ, phiền táo, tâm hồi hộp: Trân châu mẫu 20g, Hắc táo nhân (táo nhân sao đen), Viễn chí (rút bỏ lõi), Cam thảo mỗi vị 12g. Sắc ngày 1 thang, chia 3 lần uống trước bữa ăn.

7. Chữa sưng hầu họng đau đớn, miệng lưỡi sưng loét, mụn nhọt vỡ loét lâu ngày không liền miệng: Trân châu tán thành bột mịn, trộn đều với một ít mỡ lợn, tạo ra một thứ bột nhão để bôi vào chỗ bị đau.

8. Chữa can thận hư tổn, đau đầu hoa mắt: Thịt trai 250g, Kỷ tử 15g, Cúc hoa 15g. Thịt trai hầm kỹ với dược liệu, ăn thịt, uống nước.

9. Chữa viêm họng, thanh nhiệt, tiêu độc: Vỏ trai 100g rửa sạch, sao vàng, tán nhuyễn thành bột, trộn thêm 20g mật ong, mỗi lần uống 1 thìa cà phê. Ngày dùng 2-3 lần.

 Lưu ý: - Theo y học cổ truyền TQ vỏ của loài Anodonta woodiana Lea được gọi là Trân châu mẫu và sử dụng Trân châu mẫu lấy từ Trai ngọc.

- Có thể lấy được Ngọc từ một số loài Trai sông, gọi là Bạng bối, tuy nhiên chất lượng và giá trị Bạng bối thấp hon Trân châu.